วันจันทร์ที่ 29 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2559

บุญประจำปี 2559

บุญกุ้มข้าวประจำปี 2559
















วันพุธที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2558

บุญเดือนเก้าบุญข้าวประดับดิน ปี2558

โรงทานร่วมใจ














วันจันทร์ที่ 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2556

เข้าพรรษา 2556

 เข้าพรรษา ณ วัดบ้านยางชุมใหญ่



 












วันจันทร์ที่ 20 พฤษภาคม พ.ศ. 2556

การทำปุ๋ยหมักชีวภาพด้วยตนเอง


รวมสูตรปุ๋ยหมักชีวภาพและน้ำหมักชีวภาพ

สูตรที่ 1 คุณสมยศ รักษาวงศ์
ส่วนผสม : ผัก ผลไม้ หรือเศษอาหารเหลือทิ้ง 1 ส่วน + กากน้ำตาล หรือน้ำตาลทรายแดง 1 ส่วน
วิธีผสม : ผสมส่วนผสมเข้าด้วยกันทิ้งไว้ 7 วัน (น้ำหมักจะเริ่มเป็นสีน้ำตาลไหม้ มีกลิ่นหอมอมเปรี้ยว ถ้าน้ำ
หมัก มีสีน้ำตาลอ่อน และกลิ่นบูดแสดงว่าใส่น้ำตาลไม่พอให้เพิ่มกากน้ำตาลลงไปอีก กลิ่นบูดจะค่อยๆ 
หายไปหมักต่อไปเรื่อยๆ) ตวงน้ำหมักใส่ขวดหรือภาชนะเก็บในที่มืด ในห้องธรรมดาจะเก็บไว้ได้นาน 6 
เดือน ถึง 1 ปี
การใช้ประโยชน์
1. ปุ๋ยชีวภาพแห้ง
ส่วนผสม : เศษวัสดุจากพืช 10 ปี๊บ + แกลบ 10 ปี๊บ + มูลสัตว์ 10 ปี๊บ + รำอ่อน 1 ปี๊บ + น้ำหมักพืช 1 ช้อน
แกง + กากน้ำตาล 4 ช้อนแกง + น้ำ 1 ถังฝักบัว (18 ลิตร)
วิธีผสม : นำส่วนผสมแห้งทั้งหมดคลุกให้เข้ากันนำน้ำผสมน้ำหมักพืชและกากน้ำตาล รดให้ทั่ว ตรวจสอบ
ความชื้นของปุ๋ย โดยกำไว้ในมือ เมื่อปล่อยมือออกจะจับเป็นก้อนหลอมๆ พอแตะก้อนแล้วแตกเป็นใช้ได้
 แล้วเกลี่ยกองปุ๋ยให้เสมอกันให้สูงจากพื้นไม่เกิน 30 ซ.ม. คลุมด้วยกระสอบป่านให้มิดชิด ถ้าผสมปุ๋ยใน
ช่วงเช้า ตอนเย็นให้ทดสอบดู โดยสอดมือเข้าไปในกองปุ๋ยจะร้อนมาก และในวันรุ่งขึ้นจะเริ่มมีเส้นใยขาว
ๆ ปรากฏบนผิวกองปุ๋ยแสดงว่า จุลินทรีย์เริ่มทำงานทิ้งไว้ 3 วัน แล้วเปิดกระสอบป่านออกคลุกกับปุ๋ยให้ทั่ว
อีกครั้งหนึ่ง แล้วปิดกระสอบไว้ตามเดิม อีก 3 - 4 วันต่อมา ให้ทดสอบดูอีก ถ้าปุ๋ยมีความเย็นถือว่า ใช้ได้ 
ถ้ายังมีความร้อนอยู่ให้ทิ้งไว้ต่อไปอีกจนกว่าจะเย็นจึงสามารถนำไปใช้ได้
2. ปุ๋ยคอกหมัก
วิธีทำ : นำมูลสัตว์ แกลบเผา และรำละเอียดมาผสม เข้าด้วยกัน นำน้ำหมักพืช และกากน้ำตาลผสมน้ำรด
กองปุ๋ยที่ผสมคลุกให้ทั่วให้มีความชื้นระดับเดียวกับการทำปุ๋ยชีวภาพ (ปุ๋ยแห้ง) เกลี่ยกองปุ๋ยบนพื้นให้หนา
ไม่เกิน 15 ซ.ม. คลุมด้วยกระสอบป่าน ทิ้งไว้ 3 - 5 วัน โดยไม่ต้องกลับเมื่อปุ๋ยเย็นลงนำไปใช้ได้
3. สารขับไล่แมลง
3.1) สูตรทั่วไป ส่วนผสม : นำน้ำหมักพืช กากน้ำตาล เหล้าขาว น้ำส้มสายชู อย่างละ 1 ขวด (ขวดกลม)
 และน้ำสะอาด 10 ขวด
วิธีทำ : ผสมส่วนผสมให้เข้ากันแล้วหมักทิ้งไว้ 15 วัน (ควรมีฝาปิดมิดชิด) ระหว่างการหมัก (ช่วง 15 วันแรก)
 ให้เปิดฝาคนทุกวันเช้า - เย็น เพื่อไม่ให้เป็นตะกอนนอนก้นและเพื่อระบายแก๊สออกครบกำหนดให้นำไป
ใช้
ได้ หัวเชื้อนี้สามารถเก็บได้นาน 3 เดือน โดยไม่ต้องเปิดฝาระบายแก๊สเป็นครั้งคราว
การใช้ประโยชน์ : นำหัวเชื้อยาขับไล่แมลงนี้ไปผสมกับน้ำในอัตราส่วน 5 ช้อนแกง กากน้ำตาล 5 ช้อนแก
ผสมกับน้ำ 10 ลิตร จากนั้นนำส่วนผสมไปฉีดพ่นต้นไม้สัปดาห์ละ 1 - 2 ครั้ง หรือตามความจำเป็น (ใช้บ่อยๆ
 ได้โดยไม่เป็นอันตรายต่อพืชและคน) โดยฉีดพ่นในช่วงเย็น สำหรับพืชที่กำลังแตกใบอ่อนให้ใช้ในอัตรา
ส่วนที่เจือจางลงโดยหัวเชื้อที่ผสมน้ำแล้วหากใช้ร่วมกับพืชสมุนไพรต่างๆ เช่น สะเดา ข่า ตระไคร้หอม
 ยาสูบโดยนำหัวเชื้อยาขับไล่แมลงใส่เพิ่มลงไปอีก 5 ช้อนแกง (ต่อน้ำ 10 ลิตร) จะทำให้มีประสิทธิภาพสูง
ขึ้น

3.2) สูตรเข้มข้น วิธีทำ : ใช้ส่วนผสมและวิธีทำเหมือนสูตรธรรมดา แต่เพิ่มปริมาณเหล้าขาวเป็น 2 ขวด
การใช้ประโยชน์ : ใช้ฉีดพ่นปราบหนอน และแมลงศัตรูพืชที่ปราบยาก เช่น หนอนกอกลม หนอนชอนใบ 
ฯลฯ โดยใช้สัดส่วนหัวเชื้อสูตรเข้มข้น 1 แก้ว ต่อน้ำ 200 ลิตร (1 ถังแดง) หรือมากน้อยกว่านี้แล้วแต่ความ
เหมาะสม หรือใช้กำจัดเหาในศีรษะคน โดยเอาน้ำราดผมให้เปียกแล้วชะโลมด้วยหัวเชื้อสูตรเข้มข้นผสม
น้ำในอัตราส่วน 1 ต่อ 50 หมักไว้ 30 นาที แล้วล้างออกให้สะอาด หรือใช้กำจัดเห็บ หมัดในสัตว์เลี้ยง
4. ฮอร์โมนพืช
ส่วนผสม : ประกอบด้วย กล้วยน้ำว้าสุก /ฟักทองแก่จัด /มะละกอสุก อย่างละ 1 ก.ก. น้ำหมักพืช 2 ช้อน
แกง กากน้ำตาล 2 ช้อนแกง และน้ำสะอาด 5 ลิตร
วิธีทำ : สับกล้วย ฟักทอง และมะละกอ (ทั้งเปลือกและเมล็ด) ให้ละเอียด (ส่วนแรก) จากนั้นนำน้ำหมัก
พืช กากน้ำตาล และน้ำสะอาดให้เข้ากัน (ส่วนที่สอง) จากนั้นนำส่วนผสมทั้งสองส่วนมาคลุกเคล้าให้เข้า
กัน แล้วบรรจุลงในถุงปุ๋ยโดยหมักไว้ในถังพลาสติกปิดฝาระยะเวลา 7 - 8 วัน
การใช้ประโยชน์ : นำส่วนที่เป็นน้ำจากการหมัก (ในถังพลาสติก) ผสมกับน้ำในอัตราส่วน 2 ช้อนแกงต่อ
น้ำ 5 ลิตร ฉีดพ่นหรือรดต้นไม้ในช่วงติดดอกจะทำให้ติดผลดี ส่วนที่เป็นไขมันเหลืองๆ ในถุงปุ๋ย ใช้ทา
กิ่งตอน กิ่งปักชำ กิ่งทาบ ฯลฯ ช่วยให้แตกรากดี
การประยุกต์ใช้กับพืชการเกษตร
1. ข้าว ในพื้นที่นาข้าว 1 ไร่ ใส่ปุ๋ยชีวภาพ (ปุ๋ยแห้ง) 200 ก.ก. โดยแบ่งใส่เป็นระยะดังนี้
- ไถ่พรวน หว่านปุ๋ยชีวภาพ 100 ก.ก. (ต่อ 1 ไร่) ให้ทั่ว จากนั้นนำน้ำหมักชีวภาพที่ได้จากน้ำหมักพืช 2 แก้ว
 กากน้ำตาล 2 แก้ว ในน้ำ 200 ลิตร (1 ถังแดง) ต่อพื้นที่ 1 ไร่ ฉีดพ่นให้ทั่วแล้วไถพรวน ทิ้งไว้ 15 วัน เพื่อให้
จุลินทรีย์ในน้ำหมักพืชทำการย่อยสลายวัชพืชและเร่งการงอกของเมล็ดข้าว เมื่อไถพรวนแล้ว 15 วัน ให้ฉีด
พ่นน้ำผสมน้ำหมักพืช และกากน้ำตาล ในอัตราส่วนเท่าเดิมอีกครั้งหนึ่ง แล้วไถกลบเพื่อทำลายวัชพืชให้
เป็นปุ๋ยพืชสด ทิ้งไว้อีก 15 วัน แล้วจึงไถคราดเพื่อดำนาต่อไป
- ไถคราด พ่นน้ำหมักพืชผสมกากน้ำตาลและน้ำ อัตราส่วนเท่าเดิมอีกครั้งหนึ่ง ก่อนไถคราดให้ทั่วเพื่อเตรียม
ปักดำ
- หลังปักดำ 7-15 วัน ให้หว่านปุ๋ยชีวภาพ 30 ก.ก. ต่อไร่ ฉีดพ่นด้วยน้ำผสมน้ำหมักพืชในอัตราส่วนน้ำ 1
 ถังแดงต่อน้ำหมักพืช และกากน้ำตาลอย่างละ 1 แก้ว
- ข้าวอายุ 1 เดือน หว่านปุ๋ยชีวภาพ 30 ก.ก. ต่อไร่ ฉีดพ่นด้วยน้ำผสมน้ำหมักพืชในอัตราส่วนน้ำ 1 ถังแดง
ต่อน้ำหมักพืช และกากน้ำตาลอย่างละ 1 แก้ว
- ก่อนข้าวตั้งท้องเล็กน้อย หว่านปุ๋ยชีวภาพ 40 ก.ก. ต่อไร่ ฉีดพ่นด้วยน้ำผสมน้ำหมักพืชและกากน้ำตาล อย่าง
ละ 1 แก้ว
- การป้องกันศัตรู ใช้หัวเชื้อยาขับไล่แมลงผสมกับน้ำฉีดพ่นทุก 15 วัน โดยฉีดพ่นในช่วงเช้ามืดหรือ
ช่วงเย็น หรือถ้ามีต้องการป้องกันกำจัดหอยเชอรี่ ให้เตรียมจากส่วนผสมของยาฉุน 2 - 3 ก.ก. + หนอน
ตายยาก 1 ก.ก. + น้ำสมสายชู 1 ลิตร + หล้าขาว 1 ขวด + กากน้ำตาล 1 ขวด หมักทิ้งไว้ประมาณ 2 - 3 วัน 
แล้วฉีดพ่นในแปลงนาระยะปล่อยน้ำเข้า ช่วงเตรียมดินในอัตราส่วน 40 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร
หมายเหตุ : ต่อพื้นที่ 1 ไร่ จะใช้ปุ๋ยชีวภาพเฉลี่ย 200 ก.ก. ในปีแรกที่ใช้ปุ๋ยชีวภาพอาจต้องใช้ปุ๋ยปริมาณ
มาก แต่เมื่อดินคืนสภาพสู่ความอุดมสมบูรณ์ดีแล้วปีต่อๆ ไป จะสามารถใช้ปุ๋ยในปริมาณน้อยลงเรื่อยๆ 
ส่วนปริมาณผลผลิตในปีแรกอาจจะไม่เพิ่มกว่าปกติ แต่ในช่วงปีต่อไปๆ ไปปริมาณ ผลผลิตสูงขึ้นเรื่อย 
ทำให้ได้ประโยชน์ทั้งการลดต้นทุนค่าปุ๋ย และเพิ่มปริมาณผลผลิต
2. ผักสวนครัว
- โรยปุ๋ยชีวภาพ 2 กำมือ ต่อพื้นที่ 1 ตารางเมตร เอาหญ้าหรือฟางแห้งคลุมทับ
- รดด้วยน้ำผสมน้ำหมักพืชในอัตรา 1 ช้อนแกง ต่อน้ำ 10 ลิตร ทิ้งไว้ 7 วัน จึงลงมือปลูก
- โรยปุ๋ยชีวภาพซ้ำรอบๆ ทรงพุ่ม (อย่าให้โดนใบหรือโคนต้น) เดือนละ 1 - 2 ครั้ง
- รดน้ำผสมน้ำหมักพืช อัตราส่วน 2 ช้อนแกง ต่อน้ำ 1 ถังฝักบัว สัปดาห์ ละ 1 - 2 ครั้ง
- ใช้หัวเชื้อยาขับไล่แมลง กากน้ำตาล (เพื่อช่วยจับใบ) ผสมน้ำฉีดพ่นเมื่อมีศัตรูพืชระบาด
3. ไม้ผลและไม้ยืนต้น
วิธีใช้ : ใช้ปุ๋ยชีวภาพรองก้นหลุม จำนวน 2 กำมือ คลุกกับดินก้นหลุมให้เข้ากัน รดด้วยน้ำผสมน้ำหมักพื
 (น้ำหมักพืช 1 ช้อน ต่อน้ำ 10 ลิตร) ทิ้งไว้ 7 วัน จึงลงมือปลูกคลุมโคนต้นด้วยเศษใบไม้แห้ง เมื่อต้นไม้
ตั้งตัวได้แล้วให้พรวนดิน และโรยปุ๋ยซ้ำรอบทรงพุ่ม ต้นละ 2 ก.ก. ต่อปี พร้อมกับรดด้วยน้ำผสมน้ำหมักพืช
เป็นระยะๆ
4. การแก้ปัญหาวัชพืชโดยไม่ใช้สารเคมี
วิธีทำลายวัชพืช : ตัดหรือล้มวัชพืชต่างๆ ให้เกิดรอยช้ำ แล้วโรยปุ๋ยชีวภาพทับลงไปหรือไถพรวน จากนั้น
ฉีดพ่นซ้ำด้วยน้ำผสมน้ำหมักพืชปริมาณเข้มข้น (น้ำ 10 ส่วน ต่อน้ำหมักพืช 1 ส่วน) โดยใช้วิธีการนี้ก่อน
การไถพื้นที่นาหรือใส่ล่วงหน้าประมาณ 1 เดือน และหลังการเก็บเกี่ยว หากทำติดต่อกัน 3 ปี สภาพดินจะ
ร่วนซุ่ยจนไม่จำเป็นต้องไถพรวนอีกต่อไป
5. การปศุสัตว์
การเลี้ยงสุกร ผสมน้ำหมักพืช 1 ลิตร กากน้ำตาล 1 ลิตร น้ำสะอาด 100 ลิตร ในภาชนะแล้วปิดฝาให้สนิท
 หมักทิ้งไว้ 3 วัน จึงนำไปใช้ประโยชน์ได้
- ทำความสะอาด ให้นำไปฉีดล้างคอกให้ทั่ว จะกำจัดกลิ่นมูลเก่าได้ภายใน 24 ช.ม. หากทำซ้ำทุกสัปดาห์
 น้ำล้างคอกนี้จะช่วยบำบัดน้ำเสียตามท่อและบ่อพักให้สะอาดขึ้นด้วย หรือถ้าผสมน้ำหมักพืช 1 ลิตร ต่อ
น้ำสะอาด 100 ลิตร ฉีดพ่นตามบ่อน้ำ เพื่อกำจัดหนอนแมลงวัน จะเห็นผลใน 1 - 2 สัปดาห์
- ผสมอาหาร ให้ผสมน้ำหมักพืช 1 ลิตร ต่อน้ำสะอาด 5 - 20 ถังแดง (โดยประมาณ) ให้สุกรกินทุกวันจะช่วย
ให้แข็งแรงมีความต้านทานโรค และป้องกันกลิ่นเหม็นจากมูลสุกรที่เกิดขึ้นใหม่ด้วย กรณีลูกสุกรที่ท้องเสีย
ให้ใช้น้ำหมักพืช (หัวเชื้อ) 5 ซี.ซี. หยอดเข้าปากจะรักษาอาการได้
หมายเหตุ : กรณีที่เลี้ยงวัว ควาย ก็สามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้โดยผสมน้ำหมักพืช กากน้ำตาล และน้ำแล้ว
รดฟางหรือหัวอาหารให้กิน รวมทั้งใช้ผสมในน้ำให้กินทุกวัน
การเลี้ยงไก่ และสัตว์ปีกอื่นๆ ใช้น้ำหมักพืชผสมน้ำสะอาดให้กินทุกวันจะช่วยให้แข็งแรง ไข่ดก น้ำหนักดี
อัตราการตายต่ำและมูลสัตว์ไม่มีกลิ่นเหม็น หากใช้น้ำหมักพืชผสมน้ำฉีดพ่นตามพื้นที่กำจัด กลิ่นแก๊ส และ
กลิ่นเหม็นจากมูลทุก ๆ 4 วัน และยังช่วยกำจัด การขยายพันธุ์ของแมลงวันทางอ้อมด้วย

สูตรที่ 2 วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีสุพรรณบุรี
1. น้ำหมักชีวภาพจากปลา ส่วนผสม : เนื้อปลา น้ำกรดเข้มข้น 3% กากน้ำตาล 20% และหัวเชื้อจุลินทรีย์
วิธีทำ : นำมาผสมรวมกันหมักทิ้งไว้ 1 เดือน นำมากรองกากมาทำปุ๋ย และน้ำไปฉีดพ่น
การใช้ประโยชน์ : ใช้อัตรา 100 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร เพื่อปรับสภาพดินให้ร่วนเหมาะแก่การเจริญเติบโต ลด
การใช้ปุ๋ยเคมี หรือใช้ในนาข้าวช่วงก่อนหว่านข้าวฉีดพ่นพร้อมสารควบคุมวัชพืช อัตรา 100 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20
 ลิตร และหลังหว่านข้าว 20 วัน อัตรา 50 - 60 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร ช่วยเร่งการแตกกอ และเพิ่มจำนวนต้น 
ต่อกอ รวมทั้งใช้ฉีดพ่นข้าวระยะตั้งท้องและน้ำนมด้วย
2. น้ำหมักชีวภาพจากเศษซากพืช ส่วนผสม : เศษพืช 3 ส่วน น้ำตาลทรายแดง หรือกากน้ำตาล 1 ส่วน
วิธีทำ : นำส่วนผสมรวมกันหมักทิ้งไว้นาน 3 เดือน
การใช้ประโยชน์ : ใช้เป็นปุ๋ยให้กับผัก หรือฉีดพ่นขับไล่แมลง และป้องกันกำจัดโรคบางชนิด
3. น้ำหมักสมุนไพร
3.1 พืชผักสวนครัว
ส่วนผสม : เมล็ดสะเดา 2 ก.ก หัวข่าแก่ 1 ก.ก. ตะไคร้หอม 1 ก.ก. และน้ำหมักชีวภาพ 10 ลิตร
วิธีทำ : นำส่วนผสมมาผสมรวมกัน
การใช้ประโยชน์ : ป้องกันเพลี้ยอ่อน หนอนใยผัก หนอนกระทู้ หนอนคืบ เพลี้ยไฟในถั่วฝักยาว ถั่วพู แค 
คะน้า ฯลฯ
3.2 สวนไม้ผล
ส่วนผสม : เมล็ดสะเดา 2 ก.ก หัวข่าแก่ 1 ก.ก. ตะไคร้หอม 1 ก.ก. และน้ำหมักชีวภาพ 20 ลิตร
วิธีทำ : นำมาผสมรวมกันทั้งหมดทิ้งไว้ 1 คืน แล้วใช้ผ้ากรองมาใช้ประโยชน์
การใช้ประโยชน์ : นำน้ำเชื้อที่ได้ 1 ลิตร ผสมกับน้ำ 20 ลิตร ฉีดพ่นไม้ผลขณะแตกใบอ่อน ระยะออกดอก
 และมีผล เพื่อป้องกันกำจัดเพลี้ยไฟ หนอนแก้วส้ม แมลงวันทอง ด้วงงวงมะพร้าว

สูตรที่ 3 เครือข่ายผัก โครงการพัฒนาเกษตรยั่งยืน
1. น้ำหมักสมุนไพร
ส่วนผสม : หางไหล บอระเพ็ด หนอนตายยาก ตะไคร้หอม เปลือกสะเดาหรือใบแก่ สาบเสือ ยาสูบ (ก้าน
 หรือใบสด ใช้อย่างใดอย่างหนึ่งก็ได้)
วิธีทำ : นำส่วนผสมมาสับให้ละเอียดใส่ในโองหรือถังใส่น้ำให้ท่วมฝามือ (30 - 50 ลิตร) จากนั้นใส่เหล้า
ขาว 1 ขวด ตามด้วยหัวน้ำส้ม 150 ซี.ซี. (ถ้าไม่มีใส่ผลมะกรูด หรือมะนาวผ่าซีก 2 ลูก) หากมีกลิ่นเหม็น
ให้ใส่กากน้ำตาล หมักไว้ 7 วัน สามารถนำไปใช้ได้
การใช้ประโยชน์ : ขับไล่หนอนใย หนอนกระทู้ เพลี้ยอ่อน และป้องกันกำจัดโรคเน่า โรคใบไหม้ในผักบาง
ชนิด
2. ปุ๋ยหมักชีวภาพสูตรเร่งรัด (3 วัน) ส่วนผสม : มูล (วัว, เป็ด, หมู) 1 ปี๊บ ขี้เถ้าแกลบ 1 ปี๊บ รำละเอียด 1 
ก.ก. น้ำหมักชีวภาพ 50 -100 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร
วิธีทำ : นำส่วนผสม มาคลุกเคล้า แล้วนำน้ำหมัก มารดให้ได้ ความชื้น 50% สังเกตได้จากกำมือแล้วแบ
ออกปุ๋ยจะค่อยๆ แตกตัวออก ถ้าใช้ถุงพลาสติกคลุมหรือใช้กระสอบปุ๋ยหมักจะสามารถนำปุ๋ยไปใช้ได้เร็ว
ขึ้น ปุ๋ยที่จะนำไปใช้ต้องหมดความร้อนก่อน
การใช้ประโยชน์ : แก้ปัญหาดินเสื่อมสภาพในแปลงผักโดยใส่ปุ๋ยหมักชีวภาพ 1 ตันต่อไร่ (40 กระสอบ) 
หรือใช้น้ำหมักชีวภาพ ฉีดพ่นทางใบ อัตรา 30-40 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร ทุกๆ 5 วัน หรือใช้ทางดิน อัตรา
 100 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร ปล่อยตามท้องร่อง

สูตรที่ 4 เครือข่ายข้าว โครงการพัฒนาการเกษตรยั่งยืน
ส่วนผสม : เช่นเดียวกับสูตรที่ 1
วิธีทำ : เช่นเดียวกับสูตรที่ 1
การใช้ประโยชน์ : ใช้ในนาข้าวดังนี้
1. การป้องกันกำจัดวัชพืช ใช้อัตรา 3 ลิตรต่อน้ำ 200 ลิตร ต่อพื้นที่ 1 ไร่ โดยปล่อยให้ไหลไปตามทางน้ำ
ไหลเข้านา หรือจะใช้วิธีฉีดพ่น ใช้อัตรา 200 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร ต่อพื้นที่ 1 ไร่
2. ใช้แทนการปุ๋ยเคมี ให้เริ่มตั้งแต่ช่วงเตรียมดิน (ป้องกันกำจัดวัชพืช) และใช้ครั้งต่อไปหลังหว่านข้าว 10
 - 15 วัน และใช้ต่อเนื่องทุก 10 วัน รวม 5 ครั้ง ใช้อัตรา 1 ลิตร/น้ำ 200 ลิตร สำหรับพื้นที่ 1 ไร่
3. ลดการใช้ปุ๋ยเคมีครึ่งหนึ่ง โดยงดการใช้ปุ๋ยแต่งหน้า แต่ใช้น้ำหมักชีวภาพแทนปฏิบัติดังนี้คือ ใช้ปุ๋ยเคมี
สูตร 16-20-0 อัตรา 15 ก.ก. ต่อไร่ หลังหว่านข้าว 15 - 20 วัน แล้วใช้นำหมักในอัตราเดียวกับข้อ 2
4. ป้องกันกำจัดหอยเชอรี่ โดยใช้ส่วนผสมของยาฉุน 2 - 3 ก.ก. + หนอนตายยาก 1 ก.ก. + น้ำส้มสายชู 1
 ลิตร + เหล้าขาว 1 ขวด + กากน้ำตาล 1 ขวด หมักทิ้งไว้ 2 - 3 วัน แล้วฉีดพ่นในแปลงนาระยะปล่อยน้ำเข้
นาช่วงเตรียมดิน ในอัตราส่วน 40 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร

สูตรที่ 5 อาจารย์ชลอ รุ่งกำจัด
ส่วนผสม : เศษซากพืชสด 3 ส่วน (หากเป็นเศษซากสัตว์ใช้ 1 ส่วน) และกากน้ำตาล 1 ส่วน
วิธีทำ : นำมาผสมรวมกันหมักทิ้งไว้ 7 - 15 วัน จะได้หัวเชื้อน้ำหมักชีวภาพ หากต้องการขยายหัวเชื้อให้ใช้
กากนำตาล 1 ก.ก. หัวเชื้อ 1 ลิตร และน้ำ 20 ลิตร หมักทิ้งไว้ 7 - 15 วัน เช่นกัน
การใช้ประโยชน์ : ฉีดพ่นป้องกันกำจัดศัตรูพืช ใช้หัวเชื้อน้ำหมัก 2 ช้อนแกง ผสมกับน้ำ 20 ลิตร ฉีดพ่นทุก 3
 วัน หากต้องการลดการระบาดหรือป้องกันกำจัดแมลงจำพวกเพลี้ย ใช้น้ำหมัก 1 ส่วน เหล้าขาว 2 ส่วน น้ำส้ม
สายชูเข้มข้น 5% 1 ส่วน และกากน้ำตาล 1 ส่วน หมักทิ้งไว้ 1 วัน แล้วใช้น้ำที่ได้จากการหมัก 2 ช้อนแกงผสม
น้ำ 20 ลิตร ฉีดพ่นป้องกันกำจัดเพลี้ย หรือถ้าต้องการนำมาทำไวน์ ใช้จุลินทรีย์ 1 ลิตร ผสมกับน้ำตาลทราย
ขาว (ตามแต่ต้องการ) น้ำผลไม้ 3 ก.ก. และผงฟู 3 ช้อนแกง หรือใช้รักษาโรคฝ้า ใช้จุลินทรีย์ มะละกอสุก
 กล้วยน้ำว้าสุก น้ำผึ้งแท้ อย่างละ 1 ส่วน ผสมรวมกันหมักทิ้งไว้ 1 เดือน นำน้ำที่ได้ทาส่วนที่เป็นฝ้า

สูตรที่ 6 รศ.นพ. บุญเทียม เขมาภิรัตน์
ส่วนผสม : เศษซากสัตว์สด (อาทิ หอย ปลา) 1 ส่วน และน้ำตาลทรายแดง 1 ส่วน
วิธีทำ : นำมาผสมรวมกันหมักทิ้งไว้ 1 สัปดาห์ นำหัวเชื้อที่ได้ มาเจือจางกับน้ำในอัตรา 1 : 1,000
การใช้ประโยชน์ : นำน้ำที่ได้จากการเจือจางไปฉีดพ่นป้องกันกำจัดหอยเชอรี่ หากต้องการนำไปใช้กับพืชผัก
ผลไม้ให้เปลี่ยนจากเศษซากสัตว์เป็นพืชสดแทน ในอัตรา 3 ต่อ 1 ส่วน

สูตรที่ 7 ศูนย์ถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตรตำบลเขาชนกัน
1. การทำหัวเชื้อน้ำหมัก
ส่วนผสม : เศษซากพืช ผัก ผลไม้ 3 ก.ก. + กากน้ำตาล 1 ก.ก. + น้ำ 10 ก.ก.
วิธีทำ : นำมาผสมรวมกันหมักทิ้งไว้ 15 วัน จะได้หัวเชื้อน้ำหมัก
2. การทำน้ำหมักจากหอยเชอรี่
2.1 วิธีที่ 1 ทั้งตัวพร้อมเปลือก
ส่วนผสม : หอยเชอรี่ทั้งตัว 3 ส่วน + กากน้ำตาล 3 ส่วน + หัวเชื้อน้ำหมัก 1 ส่วน
วิธีทำ : นำตัวหอยเชอรี่ทั้งตัวมาทุบหรือบดให้ละเอียด ผสมรวมกับส่วนผสมต่างๆ
2.2 วิธีที่ 2 จากไข่หอยเชอรี่
ส่วนผสม : ไข่หอยเชอรี่ 3 ส่วน + กากน้ำตาล 3 ส่วน + หัวเชื้อน้ำหมัก 1 ส่วน
วิธีทำ : นำไข่หอยเชอรี่ทั้งตัวมาทุบหรือบดให้ละเอียด ผสมรวมกับส่วนผสมต่างๆ
2.3 วิธีที่ 3 จากไข่หอยเชอรี่และพืชสด
ส่วนผสม : ไข่หอยเชอรี่และส่วนของพืชที่อ่อนๆ ยาวไม่เกิน 6 นิ้ว หรือ 1 คืบ 3 ส่วน + กากน้ำตาล 3 ส่วน +
 หัวเชื้อน้ำหมัก 1 ส่วน
2.4 วิธีที่ 4 จากเนื้อหอยเชอรี่
ส่วนผสม : เนื้อหอยเชอรี่ 3 ส่วน + กากน้ำตาล 2 ส่วน + หัวเชื้อน้ำหมัก 1 ส่วน
วิธีทำ : นำตัวหอยเชอรี่ทั้งตัวจำนวนเท่าใดก็ได้ มาต้มในกระทะ พร้อมทั้งใส่เกลือแกงผสมไปด้วยในจำนวน
ที่พอเหมาะ เพื่อให้เนื้อหอยเชอรี่แยกจากเปลือกได้ง่ายขึ้น จากนั้นนำเฉพาะเนื้อหอยเชอรี่มาบดให้ละเอียด
แล้วผสมกับส่วนผสมอื่นๆ ให้เข้ากันแล้วนำไปหมักตามขบวนการเช่นเดียวกับวิธีที่ 1
2. 5 วิธีที่ 5 การทำปุ๋ยน้ำหมักจากเนื้อหอยเชอรี่และพืชสด
ส่วนผสม : เนื้อหอยเชอรี่ที่ได้จากวิธีที่ 4 3 ส่วน + กากน้ำตาล 3 ส่วน + พืชสดบดละเอียด 1 ส่วน + หัวเชื้อ
น้ำหมัก 1 ส่วน
วิธีทำ : นำหอยเชอรี่ที่ได้จากการต้มกับเกลือในวิธีที่ 4 มาบดให้ละเอียด และนำไปผสมกับ น้ำตาลโมลาส
 และชิ้นส่วนอื่นๆ ของพืชที่อ่อนๆ เหมือนกับวิธีที่ 3 ผสมให้เข้ากัน แล้วนำไปหมักตามขบวนการเช่นเดียว
กับวิธีที่ 1

4 สูตรน้ำหมักชีวภาพยอดนิยม

วัสดุอุปกรณ์
1. ถังน้ำหมักที่มีฝาปิดสนิท ควรเป็นถังพลาสติก หรือกระเบื้องเคลือบ ไม่ควรใช้ถังประเภทโลหะหรือปูน
ซิเมต์เพราะน้ำหมักจะเข้าไปกัดกร่อนภาชนะ
2. น้ำตาล สามารถใช้น้ำตาลได้ทุกชนิด อาทิ น้ำตาลทรายขาว น้ำตาลทรายแดง กากน้ำตาล ฯลฯ โดย
เฉพาะกากน้ำตาล ซึ่งมีราคาถูกกว่าน้ำตาลชนิดอื่นๆ ซึ่งเป็นส่วนที่เหลือจากอุตสาหกรรมน้ำตาล นอก
จากนี้อาจใช้พืชจำพวกอ้อยได้เช่นกัน
3. ส่วนผสมกับน้ำตาล
- เศษซากพืชสด อาทิ พืชอวบน้ำอวบน้ำ ผัก ผลไม้ทั้งแก่และอ่อน รวมทั้งเปลือกผลไม้ ฯลฯ
- เศษซากสัตว์สด อาทิ หอยเชอรี่ ปลา ปู ฯลฯ
- พืชสุมนไพรเพิ่มประสิทธิภาพ อาทิ สะเดา ไหลแดง หนอนตายอยาก ตะไคร้หอม ฯลฯ
โดยทั่วไปส่วนผสมของการผลิตน้ำหมักชีวภาพ ถ้าใช้สูตรที่เป็นเป็นเศษซากพืช จะใช้ส่วนผสมระหว่าง
เศษซากพืชสดกับกากน้ำตาล อัตราส่วน 3 : 1
แต่หากเป็นเศษซากสัตว์ จะใช้อัตราส่วนระหว่างเศษซากสัตว์กับกากน้ำตาล อัตราส่วน 1 : 1

สูตรที่ 1 สำหรับพืชกินใบ
วัสดุประกอบด้วย
1) พืชสด และ 2) กากน้ำตาล อัตราส่วน 3 : 1
วิธีทำ
 ใช้พืชที่มีลักษณะสด ใหม่ สมบูรณ์ อวบน้ำ โตเร็ว ไม่มีโรค (เน่า) ทุกส่วนๆ ละไม่มากนัก จากพืชหลายๆ
ชนิด ทั้งพืชที่กินได้และวัชพืช
นำมาสับให้เป็นชิ้นเล็กๆ หรือบดละเอียดให้ได้ปริมาณ 3 ก.ก. แล้วบรรจุเศษพืชที่ได้ลงในภาชนะ และเติม
กากน้ำตาลลงไป 1 ลิตร คนหรือเขย่าให้เข้ากัน
ให้เศษพืชจมอยู่ในกากน้ำตาลตลอดเวลา ปิดฝาภาชนะ เก็บไว้ในที่มืด อุณหภูมิห้องนาน 7 วัน สามารถ
นำไปใช้ได้
การปฏิบัติระหว่างการหมัก เขย่าภาชนะที่หมักพร้อมกับเปิดฝา วันละ 2 ครั้ง เช้า - เย็น เมื่อครบ 7 วัน ให้
ดมกลิ่น ถ้าหอมหวานแสดงว่า "ดี"
สามารถนำไปได้ ถ้าบูดเปรี้ยวแสดงว่า "ไม่ดี" ให้แก้ไขด้วยการเติมกากน้ำตาล หรือของที่ใส่ครั้งแรกแล้ว
หมักต่ออีก 3 วัน ถ้ามีกลิ่นหอมหวานก็แสดงว่า "ดี" ถ้ามีกลิ่นบูดเปรี้ยวอีกให้เติมน้ำตาลอีกแล้วหมักต่อไป
จนกว่าจะมีกลิ่นหอมหวาน เมื่อได้น้ำหมักที่ดีแล้วให้เก็บไว้ในที่มืดภายใต้อุณหภูมิห้อง
เก็บได้นาน 6 เดือน - 1 ปี ระหว่างเก็บหากมีกลิ่นบูดเปรี้ยวให้เติมกากน้ำตาลลงไป
อัตราและวิธีการใช้น้ำหมักชีวภาพ
1) พืชผักสวนครัว พืชไร่ ไม้ผลยืนต้น ให้ทางใบ อัตราส่วน 15-20 ซี.ซี./น้ำ 20 ลิตร ทุกๆ 5-7 วัน ควบคู่กับ
ให้ทางราก 30-50 ซี.ซี./น้ำ 20 ลิตร ทุกๆ 15-20 วัน
2) เตรียมดินแปลกปลูก หรือหลุมปลูกไม้ผล อัตราส่วน 30-50 ซี.ซี./น้ำ 20 ลิตร ผสมกับปุ๋ยคอกหรือปุ๋ย
หมัก
3) ใช้แทนสารเร่งปุ๋ยหมัก อัตราส่วน 75-100 ซี.ซี./น้ำ 20 ลิตร พรมลงบนวัสดุทำปุ๋ยหมัก
4) กำจัดน้ำเสียโดย อัตราส่วน 75-100 ซี.ซี./น้ำ 20 ลิตร ราดให้ทั่วบริเวณน้ำเสียหรือในคอกปศุสัตว์
5) เพิ่มเปอร์เซ็นต์ความงอกของเมล็ดพันธุ์ อัตราส่วน 15-20 ซี.ซี./น้ำ 20 ลิตร แช่เมล็ดพันธุ์พอท่วมก่อน
เพราะเป็นเวลา 12 ชั่วโมง
การต่อเชื้อน้ำหมักชีวภาพ ใช้หัวเชื้อน้ำหมักชีวภาพ 1 ส่วน กากน้ำตาล 1 ส่วน น้ำสะอาด 10 ส่วน ผสมให้
เข้ากันดี ปิดฝาภาชนะเก็บไว้ในที่มืด ภายใต้อุณหภูมิห้อง นาน 3 วัน ตรวจสอบกลิ่นตามครั้งแรก
เคล็ดลับ เรื่องน้ำหมักชีวภาพ หลังการหมัก 3 วันแรก เปิดฝาออกดูถ้ามีแก๊สพุ่งออกมาแสดงว่า มีส่วนผสม
ดีพยายามเปิดฝาระบายแก๊สบ่อยๆ ถ้าไม่เปิดภาชนะที่หมักอาจระเบิดได้ กรณีถ้าไม่มีกากน้ำตาลสามารถ
ใช้น้ำตาลทรายแดงได้ โดยเพิ่มปริมาณน้ำตาลแดงเป็น 1 ส่วน : เศษพืช 1 ส่วน การใช้น้ำหมักชีวภาพทาง
ราก ควรใช้ควบคู่ไปกับปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักเสมอ โดยการใส่ปุ๋ยคอกปุ๋ยหมัก 6 เดือน/ครั้ง
สูตร 1 เหมาะสำหรับพืชกินใบ ตัวอย่างพืชสดสูตร 1 ผักบุ้ง กวางตุ้ง ผักขม ผักเสี้ยน หน่อไม้ฝรั่ง ยอดชะอม
 ยอดกระถิน ยอดมันเทศยอดมะม่วง ยอดมะยม ผักตำลึงและผล เถาขี้กาและผล เงาะป่าและผล ใบยอและ
ผล ฯลฯ

สูตรที่ 2 สำหรับพืชผักกินดอกผล
วัสดุประกอบด้วย
1) ผลไม้สุก (ฟักทองแก่, มะละกอทั้งเนื้อและเมล็ด กล้วยน้ำว้า บวบเหลี่ยม มะเขือเทศ) 2) พืชสด (ช่วงใบ
แก่อ้วนเอาทั้งปลายยอดและปลายราก) และ 3) กากน้ำตาล อัตราส่วน 2 : 1 : 1
วิธีทำและการปฏิบัติ
กระทำเช่นเดียวกับสูตรที่ 1 แต่ให้ได้ตามอัตราส่วนที่กำหนด
อัตราและวิธีการใช้
1) สูตร 2 เหมาะสำหรับพืชผักที่ใช้กินดอกผล เช่น กะหล่ำดอก แตงโม แตงกวา แตงเทศ แคนตาลูป ถั่ว
ฝักยาว ถั่วแปบ ถั่วพี ถั่วเหลือง มะรุม น้ำเต้า กุ๋ยช่าย บวบต่างๆ มะเขือต่างๆ ฟักทอง ฟักเขียว พริกต่างๆ
2) ใช้อัตราส่วน 0.5 - 20 ซี.ซี./น้ำ 20 ลิตร ฉีดพ่นทางใบทุก 5 - 7 วันต่อครั้ง
3) ใช้อัตราส่วน 30 - 50 ซี.ซี./น้ำ 20 ลิตร ราดทางดินสลับการฉีดทางใบ 5 - 7 วันต่อครั้ง จะทำให้ดินร่วนซุย

4) สูตร 2 นี้ ใช้จนถึงระยะออกดอกติดผลก็ได้
สูตร 2 เหมาะสำหรับพืชผักกินดอก กินผล ตัวอย่างผลไม้สุก สูตร 2 สับปะรด แตงโม กล้วย ละมุด มะเขือเทศ
 บวบ ขนุน มะม่วง ฝรั่ง มะละกอดิบและสุก มะระดิบและสุก มะเฟือง มะกรูดผ่าซีก ฯลฯ

สูตรที่ 3 สำหรับพืชผัก ผลไม้ พืชไร่ นาข้าว
วัสดุ
ประกอบด้วย 1) พืชสด (สูตร 1) 2) พืชสดและผลไม้สุก (สูตร 2) 3) ปลาเป็นๆ หอยเชอรี่ ไข่หอยเชอรี่
 กระดูกป่น 4) ตัวเสริม (ขี้เด็กทารก ขี้ไก่ค้างคอน ขี้นกปากห่าง ขี้เป็ดกินหอย ยาคูลท์ โยเกิร์ต กระทิง
แดง ระลำเอียด) และ 5) กากน้ำตาล ผสมในอัตราส่วน 1 : 1 : 1 : เล็กน้อย : พอท่วม
วิธีทำ
เตรียมวัสดุในการทำนำหมักสูตร 1 และ สูตร 2 ตามอัตราส่วนที่กำหนด นำปลาสด (ทั้งตัว) หอยเชอรี่
 ไข่หอยเชอรี่ มาบด โขลก สับให้ละเอียด เพื่อง่ายในการย่อยสลาย บรรจุเศษพืช เศษปลา เศษหอยที่
บด โขลก สับละเอียดแล้วลงภาชนะ (ควรเป็นโอ่งหรือภาชนะพลาสติกไม่แนะนำให้ใช้โลหะ) แล้วเติม
กากน้ำตาลลงไป คลุกเคล้าพอคลุกคลิก เติมนำมะพร้าวอ่อน คลุกเคล้าลงไปอีกเพื่อให้มีน้ำมากขึ้นพอ
ท่วมเศษวัสดุ คนหรือเขย่าให้เข้ากัน ให้เศษพืชจม อยู่ในกากน้ำตาลตลอดเวลา ปิดฝาภาชนะเก็บไว้ที่มื
ดอุณหภูมิห้องนาน 7 วัน ก็สามารถนำไปใช้ได้
การปฏิบัติต่อปุ๋ยน้ำชีวภาพระหว่างการหมัก ปฏิบัติตามสูตร 2 จนถึงขั้นตอนสุดท้าย

สูตรที่ 4 สำหรับไม้ผล
วัสดุ/อัตราส่วน ประกอบด้วย
1) พืชสด 5 ส่วน 2) ผลไม้ผล 1 ส่วน 3) ผลไม้สุก 1 ส่วน 4) ปลาน้ำจืด 1 ส่วน 5) ไข่หอยเชอรี่ 1 ส่วน และ
 6) เหง้ากล้วย 1 ส่วน
วิธีทำ
 เติมกากน้ำตาลพอท่วม เติมขี้ไก่ค้างคอน 2 ส่วน เติมน้ำมะพร้าวอ่อน/รำละเอียด/อุจจาระเด็กทารกใน
ปริมาณเล็กน้อย โดยห้ามนำไปฉีดผัก เพราะจะทำให้ผักกระด้าง

ความถี่จานดาวเทียม

ตำรายาพื้นบ้าน


smว่าด้วยยาประดงต่าง ๆ
ยาประดงเส้น
ให้เอาต้นประดงทั้ง 4 คือ ดำ แดง ขาว เหลือง 1 ฮากผักหวานบ้าน 1 ฮากก้านตง 1 ฮากดูกอึ่ง 1 ฮากทึง 1 ฮากเอี่ยนด่อน 1 ฮากเล็บแมว 1 เห็ดตาล 1 เห็ดพิมาน เห็ดแดง 1 ฝนกินดีแล
อีกขนานกนึ่ง เอาหัวหมากขี้กาแดง 1 หัวดอกกระเจียว 1 เครือเขาฮอ 1 เข้าหมิ้น 1 ใบงิ้วบ้าน 1 ตำผสมน้ำเหล้าทาตามเส้นดีแล
ยาประดงลม
ให้เอาฮากหมากส้มมอ 1 เปลือกส้มกบขาว 1 ฮากภังคีน้อย 1 ฮากปอเต่าไห้ 1 ฮากตีนตั่งเตี้ย 1 ฮากซาซูต้น 1 ฮากซาซูเครือ ฝนกินดีแล
อีกขนานหนึ่ง เอาแก่นขาม 1 แก่นยุง 1 จันทร์แดง 1 ฮากอีทก 1 ฮากหมากแตก 1 ฝนกินดีแล
ยาทา ให้เอาผักตำนิน 1 ฮากยานาง 1 ฝนทาดีแล
ยาประดงไต่ตามโต
ให้เอาฮากส้มพ่อหลวง 1 ฮากตีนจำ 1 ฝนกินแด่ ทาแด่ดีแล
ยาทา ให้เอาหัวหว้านซน 1 หัวหว้านตูบหมูบ 1 หัวขี้กา 1 ฝนกินแด่ ทาแด่ ดีแล
ยาประดงคัน
ให้เอาใบดอกซ้อนน้อย 1 แป้งเข้าจ้าวน้อย 1 เปลือกหมากกะโดน 1 ตำผสมกันทาดีแล
ยาประดงเจ็บแล่นไปมาคือผีเข้า จ้าวสูน
ให้เอาฮากเจียงลม 1 ฮากฝอยลม 1 ฮากส้มลม 1 ฮากเจียงปืน 1 ฮากหญ้าแพด 1 ต้มกินแด่ กิน ฝนกินแด่ ดีแล
ยาทา ให้เอาฮากน้ำน้อย 1 ยอดหมากน้ำ 1 ยอดหมากอึ 1 ยอดหมอน้อย 1 ยอดยานาง 1 ตำผสมน้ำเหล้ากินดีแล

ยาประดงเส้นและเหน็บชา
ให้เอายาดำ 1 บาท ใบมะกา 1 เครือตาปลา 1 แก่นแก 1 แก่นจำปา 1 แก่นขี้เหล็กสาน 1 แก่นกลางของ 1 แก่นขี้เหล็กบ้าน 1 โดยดอกเกตุ ต้มกินถ่ายระบายพยาธิดีนักแล
ยาประดงใช้ได้ทุกชนิด
ให้เอาต้นพญาเหล็ก 1 ฮากตีนดั่งเตี้ย 1 ฮากบีคน 1 ฮากช้อนสะเพาใหญ่ 1 ดูกม้าขาว 1 ดูกควายด่อน 1 ดูกช้าง 1 ดูกนกกะลากาน้ำ 1 สามพันปี 1 ยาหัว 1 ฮากขี้อ้นแดง 1 ฮากฮูฮา 1 ฮากผักอีเลิศ 1 ฮากผักอีตู่ไทย 1 ฮากกางของ 1 ฮากช้างน้าว 1 ฮากตากวางเครือ 1 ฮากตากวางต้น 1 ฮากตาไก้ 1 ฝนกินดีแล
ยาประดงเลือด
ให้เอาต้นปะดงเลือด 1 ต้นตีนตั่งเตี้ย 1 ฮากภังคีน้อย ฮากพายสะเบา 1 ฮากปีปปีแดง 1 ฮากพีพ่วน 1 ฝนกินดีแล
อีกขนานหนึ่ง ให้เอฮากหางนกกี้ 1 ฮากหญ้ามุ่งกระต่าย 1 ฮากขี้เผิ้ง 1 ฮากหนาด 1 ฮากอีทก 1 ฮากต้นขามป้อม 1 ฮากเพ็กลางตอ 1 ฝนกินดีแล

************************************************************************
smยาแก้ไข้ต่างๆ
อาการไข้ของคนเราจำแนกได้เป็นหลายประเภท ซึ่งต้องดูอาการที่เป็นแล้วจึงปรุงยา ซึ่งมีกันหลายขนานดังนี้
ยาแก้ไข้
  • ให้เอาผักหุ่นไฮ่ 1 ต้นตาไก้ 1 อ้อยดำ 1 เปลือกสา 1 เอาพอสมควรมาแช่น้ำกินดีแล ผิว่าไข้มันฮาก ให้เอาใบเกี้ยงคำมือ 1 ตัดท้ายตัดหัวแล้วเอาปู 1 โต ฆ่าแล้วมาแช่ดอมกันกินดีแล
  • ผิว่า ไข้แล้วมันบ่หลบ ให้เอาฮากหญ้าขัด 1 แพงกำฮ้อย 1 ยานาง 1 ข้าวจ้าว 1 อ้อยคำ 1 ผักหวานบ้าน 1 ก้านตง 1 เอาท่อกันตำแล้วกรองเอาน้ำกิน ดีแล
  • ผิว่า ไข่กินข้าวบ่ได้ ให้เอาหญ้าห่อมแก่ว 1 พริก 1 ขิง 1 กระเทียม 1 เอาท่อกันต้มใส่น้ำ 7 บวย เอาบวย 1 กินดีแล
  • ผิว่า ไข้บ่มีแฮง ให้เอาผากม่วงกะสอ มาเคี้ยวใส่น้ำอ้อย กินดีแล ผิว่าไข้สั่นทั้งวันทั้งคืนให้เอาต้นลับลืน 3 ต้น ต้นหญ้าห่อมแก่ว 3 ต้น ใบสะพันกา 3 ใบ พริกขิง พอสมควร ต้มเคี้ยวกิน ดีแล
ยาแก้ไข้กินผิด
ให้เอาเปลือกแคน 1 แก่นก้างปลา 1 แก่นกลางน้ำ 1 ย่างไฟ แช่น้ำกิน ดีแล
อีกขนานหนึ่ง เอาฮากหมากตูม 1 ฮากก้างปลา 1 ฝนกินดีแล
เอาหมากหนวดแมว 1 หมากข่า ฮากหมากกล่ำตาควาย 1 ผักหวานบ้าน 1 ก้านตง 1 ถั่วสะแดด 1 ข้าวจ้าว 1 อ้อยดำ 1 น้ำไส้เดือน 1 น้ำสร้างน้อย 1 เอาท่อกันแช่น้ำกิน ดีแล
ผิว่า มันถือคอเจ็บฮ้ายหลาย ให้เอา ฮากน้ำแย่ ฝนด้วยน้ำฮากทราย กินดีแล
ผิว่า มันบ่ฮู้เมื้อคิง ให้เอา ฮากเฮื้อนกวาง 1 ฮากน้ำแย 1 ฮากสะโก 1 จันทร์แดง 1 ฝนกินดีแล
อีกขนานหนึ่ง เอาแก่นสะโก แช่อาบดีแล ผิว่าไข้คีงฮ้อนให้เอาหมากตูม 1 ฮากดอกช้อนน้อย 1 ฝนใส่น้ำเหล้าผิวคีง ดีแล
ยาไข้ทกทื้น
ให้เอาฮากอีเลิศ 1 ฮากสีไค 1 ฮากผีเสื้อ 1 ผักบั่ว 1 ขี้เถ้ากลางคีไฟ 1 เอาพอสมควรตำทาปลายตีนปลายมือ และทาซะหน่อง ดีแล
ยาไข้ตีนมือฮ้อน
ให้เอาสาดเฮี้ยน 1 เล็บตีน 1 เล็บมือ 1 มาเผาไฟให้กินเบิ่งก่อน ผิว่ามันแลบลิ้นออกปากแลบๆ นั้นชื่อว่า "ไข้ทำทานแลบลิ้น"
ยาไข้ทำทานแลบลิ้น
ให้เอาโด้นไฟสุด 1 ด้ามขวานสุด 1 ฝนใส่น้ำให้กินเสียแล้ว จึงเาฮากหมากนัด 1 ฮากหมากม่วย 1 ดองปลาฝา 1 กระดูกกา 1 น้ำเงิน 1 น้ำคำ 1 ฝนให้กินแล
ผิว่า ให้กินยาดังที่กล่าวนี้แล้ว ยังแลบลิ้นอยู่ดังเก่า ชื่อว่า ออกเงา ให้เอา ฮากเดื่อป่อง 1 ยานาง 1 ฝนให้กิน ดีแล
ผิว่า ไข้คีงเย็นซื่อๆ ให้เอาฮากท่อน 1 ไม้เข้าจี่ 1 หัวหมากหนาม 1 ฝนกินดีแล
ผิว่า ไข้คีงเย็นหนหวย อยู่บ่ได้ อยากให้วีอยู่เรื่อยๆ ให้เอาฮากหมากเขือขื่น ฝนใส่น้ำเหล้าโท กินไล่พิษออกเสียก่อน แล้วจึงเอาฮากสงฝนใส่น้ำข้าวจ้าวกิน ดีแล
ผิว่า บ่ฮู้เมือคีง บ่มืนตา ถามบ่ปาก ให้เอาฮากทัน 1 ฮากสัมมา 1 ฮากถั่วพู 1 ฮากสะคาม 1 ฮากม่วงกะสอ 1 ฝนกินดีแล
ผิว่า บ่เซา ให้เอาฮากหมากเอิ๊ก 1 หญ้าปากควาย 1 ฮากต้นหมากล่ำ 1 ฮากส้มลม 1 ฝนให้กินดีแล
ผิว่า ไข้ออก ตีนเย็น มือเย็น ชื่อว่า ออกดำ ให้เอา ฮากท่อน 1 ไม้เข้าจี่ 1 ฮากมอน 1 ฝนกินดีแล อีกขนานหนึ่ง เอาแค่ไม้ยมผา ฝนกินดีแล
ผิว่า ไข้บ่อถอย บ่สว่าง คีงเย็น ให้เอา ฮากซาตรี 1 ฮากส้มกบ 1 ฮากเดื่อ 1 ฮากหิ่งหาย 1 ฮากดอกพุทธ 1 ฮากหญ้าโคยงู 1 ฝนกินดีแล
ยาไข้ซำเฮื้อ
ให้เอาแก่นบก 1 แก่นแพงพิมาน 1 ต้มกิน ดีแล
ผิว่า ยาไข้ซำเฮื้อและเจ็บขัดหน้าขัดหลัง ให้เอาต้นตูมทั้ง 5 คือ ใบ เปลือก แก่น ฮาก ยอด อย่างละเท่ากันต้มกิน ดีแล
อีกขนานหนึ่ง เอาขี้ช้างพลาย 1 แก่นข้าวโคด 1 ขั้น หมากอึ 1 ต้มกินดีแล
ยาไข้หนหวยธาตุขันธ์บ่สว่าง
ให้เอาฮากหญ้าขัด 1 ฮากหญ้าผากควาย 1 แพงคำร้อย 1 ตาอ้อยคำ 7 ตา 1 แมงมุม 7 โต 1 ขี้แมงไย 1 ฮากลับลืน 1 มือหมากน้ำกำมือ 1 ถั่วสะแดด 1 ข้าวจ้าว 1 เอาท่อกันตำให้แหลก แช่น้ำกินดีแล
ยาไข้มันเส่า
ให้เอาฮากเทียน หรือ ฮากหากข้า หรือฮากปสมลม ฝนให้กินดีแล
ผิว่า ไข้มันเส่าไค่คาวไหลออก ให้เอาหมากก้วย 1 ข้าวหมิ้น 1 ท่อกันตำแช่น้ำให้กิน ดีแล หรือ เอาฮากบ้าลาย หรือฮากยอแดง ฝนกินดีแล หรือเอาหัวหญ้าคมปาก 1 ขี้ไส้เดือน แช่น้ำให้กิน ดีแล
ยาไข้แกว่งหัว ชื่อว่า ม้าแล่น
ให้เอาฮากชุมแสง หรือฮากยอแดง ฝนให้กินดีแล หรือ ขุดเอาทรายเลิ๊กเพียงศอกมาแช่น้ำกินดีแล
ยาไข้แกว่งหัว ชื่อว่า จงอางโตแม่
ให้เอาไม้ไผ่ช้างคำ 1 ไม้ไผ่ช้างไพ 1 ไม้ไผ่ใหญ่ 1 ไม้ไผ่ป่า 1 ฝนกินดีแล
ผิว่า บ่เซา ให้เอาแก่นเดื่อใหญ่ 1 เดื่อป่อง 1 เดื่อดิน 1 ไม้ไผ่บ้าน 1 ฝนกินดีแล
ผิว่า บ่เซา ให้เอาฮากตากวาง 1 ฮากตาไก้ 1 ฮากตานกกด 1 ฮากตาเสือ 1 ฝนกินดีแล
ยาไข้ตีนดำ มือดำ ซางเหลือ ซางมุม
  • ให้เอาตอใต้น้ำ 1 แก่นกะเบา 1 แก่นงางซุ่ม 1 แก่นกุ่ม 1 แก่นก่าม 1 ฝนกินดีแล
  • อีกขนานหนึ่ง ให้เอาฮากซมซื่น 1 ฮากซาซู่ 1 ฮากดอกเข็ม 1 ฮากดอกต้าง 1 ฝนกินดีแล
  • อีกขนานหนึ่ง เอาฮากขามป่า 1 ฮากขามบ้าน 1 ฮากขามแป 1 ฮากผักหวานบ้าน 1 ฮากก้านตง 1 ต้มกินดีแล
  • อีกขนานหนึ่ง เอาฮากโกส้ม 1 ฮากโกนา 1 ฮากหมากเฟือง 1 เครือขี้โก๊ะ 1 ฝนกินดีแล
  • อีกขนานหนึ่ง เอาฮากลุมพุก 1 ฮากหมากเว่อ 1 ฮากหมากนาว 1 ฮากยมบ้าน 1 ฮากผมป่า 1 ฝนกินดีแล
ยาไข้ตาเหลืองขนคีงลุก
ให้เอาต้นเหม้าใหญ่ 1 เม้าตาเขียว 1 เม้าคน 1 ฝนกิน ดีแล ผิว่า บ่เซา ให้เอาต้นนมสาว 1 ต้นนมงัว 1 ต้นนมควาย 1 ต้นนมราชสีห์ 1 ฝนกินดีแล
ยาไข้หนักโต เป็นตุ่มนำปาก ชื่อว่า ออกซาง
ให้เอาแก่นหมากเหลื้อม 1 แก่นม่วง 1 แก่นขาม 1 หมากเว่อ 1 ฝนให้กินดีแล ผิว่า บ่เซา ให้เอาปีบปีแดง 1 ฮากลกครก 1 ฮากเต้าแล้ง 1 ฮากพุฒิน้อย 1 ฝนให้กิน ดีแล
ยาไข้เจ็บหัวเจ็บหลัง
ให้เอาหางกวางโตผู้ 1 หางกวางโตแม่ 1 ฮากต้นหมาว้อ 1 ฮากก้างปลา 1 ฝนกิน ดีแล ผิว่า บ่เซา ให้เอาต้นตีนเป็ดน้อย 1 ต้นตีนเป็ดใหญ่ 1 ต้นหว้าขี้นก 1 ต้นชุมพู 1 ฝนให้กิน ดีแล
ยาไข้มันฮ้อนหมดตัว
ให้เอาฮากพร้าว 1 ฮากหมาก 1 ฮากอีตู่ 1 ฮากหัวสิงไค 1 ฮากหมอน้อย 1 ฮากยานาง 1 หัวกล้วยตีบ 1 เอาพอสมควร แช่น้ำกินดีแล
ยาไข้กึบ
ให้เอาเปลือกต้นพันชาติ 1 ฮากหมากเขือบ้า 1 แมลงวัน 7 โต ไข่แมงสาบ 7 หน่วย 1 ไข่แมลงมุม 7 หน่วย 1 ตำใส่น้ำเหล้ากินดีแล
ยาห้ามไข้
  • ให้เอาฮากหญ้าคา 1 ฮากหญ้าขัดมอน 1 แพงคำฮ้อย 1 ฮากหญ้าลับลืม 1 ฮากหญ้าผากควาย 1 เข้าจ้าว 1 เปลือกทองบ้าน 1 เอาถ่อกัน แช่น้ำกินดีแล
  • อีกขนานหนึ่ง ให้เอาหญ้าผากควาย 1 หญ้าแพด 1 อ้อยคำ 3 ข้อ 3 ปล้อง เอาถ่อกัน ต้มกินดีแล
  • อีกขนานหนึ่ง เอาหัวแห้วหมู 1 เครือกอฮอ 1 ต้นสีไค 1 พริก 1 ขิง 1 เอาถ่อกัน ต้มกินดีแล
  • อีกขนานหนึ่ง เอาฮากหญ้าลับลืม 1 ฮากเดื่อป่อง 1 เปลือกกอก 1 ฮากถั่วพู 1 ฮากหญ้าคา 1 ต้มกินดีแล
  • อีกขนานหนึ่ง เอาเครือหมากแดก 1 แก่นคัดเค้า 1 ฝนกินดีแล
*********************************************************************************
smว่าด้วยสรรพยา
ยาริดสีดวงดัง (จมูก)
ให้เอาฮากเดื่อทั้งสอง 1 ฮากหญ้าขัด 1 ฮากหญ้าลับลืน 1 ฮากเครือตดหมา 1 ฮากไค้หางนาก 1 ฮากหญ้าห่อมแก้ว 1 ฮากหนาด 1 ฮากซมซื่น 1 หัวหญ้าแห้วหมู 1 ฮากยานาง 1 เปลือกเกลี้ยง 1 เอาพอสมควรมาต้ม 3 บวยเอาบวย 1 เมื่อเวลาจะต้มนั้นให้แปลงตาแหลว 3 อันใส่ก้อนเส้าแล้ว เอาใบตองกล้วยตีบหุ้มปากหม้อต้มกินดีแล
ยานิ่ว
ให้เอาฮากเดือยหิน 1 ฮากหญ้าคา 1 ฮากสะลิปี 1 พริกไทย 1 ยาหัว 1 อ้อยดำ 1 เข้าสารจ้าว 7 เมล็ด ฮากพลู 1 ต้มกินดีแล
อีกขนานหนึ่ง เอาฮากเล็บแมว 1 ฮากหญ้าขัดหลวง 1 ฮากหญ้าแห้วหมู 1 เอาอย่างละท่อกันต้มกินดีแล
ยาเจ็บหัวใจ
ให้เอาเขาเยือง 1 หมากกอกด่อน 1 แก่นเกล็ดกลิ่น 1 ฝนกินดีแล
ยาเจ็บหัว
ให้เอาช้าผักเสี้ยน 1 มือหมากน้ำ 1 ข้าวจ้าว 1 อ้อยดำ 1 ตำแซ่น้ำทาหรือโพ๊ะหัวดีแล
ยาปวดหัวดิบ
ให้เอา ผักเสี้ยน 1 กระเทียม 1 ฮากผักบุ้ง 1 หัวกล้วยตีบ 1 เอาพอสมควรมาตำแล้วเอาเสื้อสีดำมาห่อ นึ่งตั้งหัว ดีแล
อีกขนานหนึ่ง ให้เอาขมิ้นเครือ ต้มกินดีแล
ยาเยี่ยวเหลือง
ให้เอา ใบติดต่อ (หมากป้งกิ้ง) 1 อ้อยดำ 1 ต้มกินดีแล
ยาฮาน
ให้เอาฮากอ้อยช้าง 1 ฮากกลางของ 1 ฮากตาเสือ 1 เครือเขาฮอ 1 ฮากตีนจำ 1 ต้มกินดีแล
อีกขนานหนึ่ง เอาแก่นบุก 1 แก่นแดง 1 แก่นลุมพุก 1 แก่นหนามแท่ง 1 แก่นแคน 1 แก่นบง 1 แก่นขาม 1 แก่นบกคาย 1 แช่น้ำกินแด่ อาบแด่ ดีแล
ยาเจ็บกกแข้ว
ให้เอาฮากปีปปีขาว 1 ฮากหมากผักใส่ 1 ฮากช้างโม่ง 1 ฮากอีเลิด 1 เปลือกท่อน 1 ฮากค้างฮูง 1 ต้มเคี่ยว อมไว้ดีแล
ยาแก้เบื่อหอย
ให้เอาฮากเม็ก 1 ฮากกลางของ 1 ฮากกำแมด 1 ฮากหมอน้อย 1 ฮากยานาง 1 ฮากบก 1 ต้มกินดีแล
ยากินข้าวบ่แซบ
ให้เอาฮากค้อส้ม ฝนใส่น้ำเหล้ากินดีแล
ยานอนบ่หลับ
ให้เอาตาไม้ไผ่ช้างคำ 7 ตา 1 ตาอ้อยคำ 7 ตา 1 แก่นหมากซัก 1 ตาไม้ไผ่บ้าน 7 ตา 1 ตาไม้ไผ่ช้างไพ 7 ตา 1 มาฝนกินก็ได้ ต้มกินก็ได้ดีแล
ยาผ้ำ
ให้เอา เปลือกสะแบง 1 ขมิ้นขึ้น 1 มาตำใส่น้ำมวกเป็นน้ำต้มฮมหรือโพ๊ะดีแล
ยาบ้าหมู
ให้เอากระดูกควาย 1 หัวงัว 1 หัวหมู 1 เผาไฟให้ไหม้ แล้วจึงตำให้แหลกดองใส่น้ำเหล้ากินดีแล
ยางูตอด
ให้เอาฮากเป้าน้อย ฝนทาดีแล อีกขนานหนึ่ง ให้เอาต้นติ้วแดง มาตำตองเอาแต่น้ำ กินแด่ ทาแด่ ดีแล
ยาไอคอแห้ง คอไค่
ให้เอาใบป่านป่า ตำปั้นเอาน้ำแล้วจึงเอาข้าวสาร 3 หยิบมาแช่น้ำตำผสมเป็นแป้งนึ่งกินดีแล
ยาเหยี่ยวเป็นเลือดเป็นหนอง
ให้เอาแก่นหูกวาง 1 ฮากเป้าหลวง 1 ต้มกินดีแล
ยาดากออก
ให้เอาฮากเฮือนกวาง 1 ฮากก้านเหลือง 1 ยาหัว 1 อ้อยดำ 1 เอาพอสมควร ต้มกินดีแล
ยาขี้เฮื้อน
ให้เอาใบตับเต่า 1 ใบขี้เหล็ก 1 ใบยานาง 1 เอาอย่างละถ่อกัน ตำเป็นฝุ่นใส่น้ำมันหมูเป็นน้ำทาดีแล
ยาเจ็บคัดหน้าคัดหลัง
ให้เอาฮากนมราชสีห์ 1 ฮากหิ่งหาย 1 ฮากจวงหอม 1 ขิงแคงปลากั้ง 1 บาชาดเครือ 1 เครือสะค้าน 1 ฮากนางแซง 1 ฮากยานาง 1 ฮากหมอน้อย 1 ฮากยานางแดง 1 ฝนกินดีแล
ยาแก้โรคอหิวาต์
ให้เอาใบหมากแห้ง มาเผาไฟให้สุกเหลืองพอดี 1 สีเสียด 1 ฝนใส่น้ำปูนใสหน่อยหนึ่ง กินดีแล ผิว่า น้ำปูนใสมันกัดท้องหลาย ให้เอาก่างพลู 7 ก่าง ถิ่มลงใส่ยานั้น กินดีแล
อีกขนานหนึ่ง ให้เอาหมากหนามคอมเผาไฟพอดี 1 ใบขาม 1 ใบหมากแห้ง 1 ฝนกินดีแล
ยาซางเด็กน้อยตาเหลือง
ให้เอาฮากแขม 1 ฮากเลา 1 ฮากเพ้ก 1 ฮากเม็ก 1 ฝนกินดีแล
อีกขนานหนึ่ง ให้เอาแก่นนางหว้านทั้ง 5 แช่น้ำกินทั้งอาบ ผิว่าบ่เซา ให้เอาเครือขี้กาขาว 1 เครือขี้กาแดง 1 ต้มเคี่ยวกินดีแล
ยาแก้ธรรมลาได้ทุกชนิด
ให้เอาฮากผักอี่ตู่บ้านเกิดได้ 7 ปี ฝนให้กินดีแล
ยาทา
ให้เอา ฮากดอกซ้อนน้อย ฝนทาดีแล หรืออีกขนานหนึ่ง เอาก่อมก้อยลอดขอน 1 เดือยไก่ป่า 1 หัวต้างไก่เตี้ย 1 ฝนให้กินดีแล
อีกขนานหนึ่ง ให้เอาฮากก่อมก้อยลอดขอนฝนใส่น้ำเหล้าทาดีแล
ยากันเฮือน
ให้เอาฮากต้นเสือน้อย 1 ฮากต้นอ้อยเลา สิ่งละอันใส่ไว้ 4 แจเฮือน ผีมาใกล้บ่ได้แล
ยาใส่ประตูเรือน
ให้เอาใบผักบุ้งลม 3 ใบ มาใส่ประตูเข้าออกเรือน ผีมาใกล้บ่ได้แล

***************************************************************************
smว่าด้วยยาเบ็ดเตล็ด
ยาทลายบาดาล
ให้เอาผลยอ 33 ผล ผึ่งแดดให้แห้ง แล้วหมัก เข้าตากคั่วจนเหลือง 1 พริกไทยร่อน 1 ยาทั้งสามสิ่งนี้ ทำเป็นผงละลายน้ำร้อน หรือน้ำผึ้ง หรือสุราก็ได้ รับประทานแก้ลมขึ้นเยื้องสูง หูตึงแก้ลมกษัย แก้ปวดท้อง ท้องขึ้นเป็นกำลัง
ยาแก้ลมแน่นหน้าอก
ให้เอาว่านน้ำ ผิวมะกรูด ใบมะตูม ไพล ขมิ้นอ้อย กระทือ ขิง พริกไทย ดีปลี ยาทั้งเก้าสิ่งนี้หนักสิ่งละบาท การบูร 4 บาท รวมยาทั้งหมดตำบดเป็นผง ต้มหรือชงด้วยน้ำร้อนหรือน้ำเปลือกมะเขือ รับประทานแก้ลมแน่นหน้าอก ดีแล
ยาดองแก้เลือดแก้ลม
ให้เอาผลยอ 30 ผล พริกไทย 2 บาท ทั้งสองสิ่งนี้ตำให้ละเอียด เอาเกลือ 1 ถ้วยตะไล น้ำผึ้ง 3 ถ้วยตะไล มาขยำให้เข้ากันกับผงยา ห่อผ้าขาวฝังไว้ในยุ้งข้าวเปลือก 3 คืน แล้วจึงเอามาผสมน้ำรับประทานครั้งละ 9 ช้อนเล็ก เช้าเย็น สำหรับผู้หญิงดีแล
ยากวนแก้เลือดแก้ลม
ให้เอาขิงสด กระชายสด กะทือสด ไพลสด ขมิ้นอ้อยสด หัวแห้วหมูสด รากชะพลูสด ทั้ง 7 อย่างนี้ให้นำมาตำคั้นเอาแต่น้ำอย่างละ 1 ถ้วยตะไล น้ำมะขามเปียกครึ่งปั้น น้ำผึ้ง 1 ทนาน พริกไทยผง 1 ทนาน รวมยาทั้งหมดเคล้าให้เข้ากันดี ตั้งบนไฟ กวนไปจนเหนียวปั้นก้อนได้ เก็บไว้รับประทานเช้าเย็นเม็ดเล็กๆ แก้ลมต่างๆ ซึ่งมีอาการให้กระตุก แก้เลือดตกขึ้นในเรือนไฟ
ยาพอกแผลแก้บาดพิษ
ให้เอา ชันแมลงโรม ขิง 7 แว่น กระเทียม 7 กลีบ ดีปลี 7 ดอก พริกไทย 7 เม็ด การะบูนพอสมควร ยาทั้งหกสิ่งนี้ตำพอกแผล แก้บาดเสี้ยน บาดหนาม บาดพิษ
ยาพอกแผลบาดยักษ์
ให้เอา ใบมะเค็ง ใบผักคราด ใบเบญจมาศ ยอดทับทิม ยอดขี้เหล็ก ก้างปลาร้าปลากะดี่ ยาทั้งหกนี้ตำกับสุรา คั้นเอาน้ำรับประทาน กากใช้พอกแผลแก้บาดทะยักที่กระตุก
ยาแก้บาดยักษ์
ให้เอายาเขียง 1 หยิบมือ เกลือตัวผู้ 3 เม้ด ยาสองสิ่งนี้บดให้เข้ากันกับเม็ดสะบ้าแดงปิ้งไฟให้สุก ฝนกับน้ำเป็นกระสายยา รับประทานแก้พิษบาดทะยัก
ยาต้มแก้กุมภัณฑยักษ์
ให้เอาปอแสลงพรร์ กำสี กระดูกงูเหลือม 3 ข้อ ผลมะคำดีควาย 3 ผล พริกไทย 7 เมล็ด ยาทั้งหมดนี้ต้มเป็นยาหม้อ รับประทานแก้ลมกุมภัณฑยักษ์
ยาแก้ไอ 1
พริกไทย ดีปลี กระเทียม ขมิ้นอ้อย ใบปีเท่ายาทั้งหลาย ยาทั้งห้าสิ่งนี้ตำเป็นผงปั้นแท่งไว้ละลายน้ำผึ้ง กวาดแก้ไอ
ยาแก้ไอ 2
ผลมะเกลือเท่าอายุ ตำคั้นเอาน้ำ กวนกับน้ำผึ้งให้เข้ากันดี จิบกินแก้ไอ
ยาประสระส้มป่อย
ลูกจันทร์ ดอกจันทร์ กระวาน กานพลู พริกไทย ดีปลี ขิงแห้ง น้ำประสานสองสตุ รากใครเครือ รากมะเขือขื่น เปลือกกระหล่ำต้นปิ้ง ยาทั้ง 11 สิ่งนี้หนักสิ่งละ 3 บาท ฝักส้มป่อยปิ้ง 33 บาท รวมยาทั้งหมดนี้เข้าด้วยกัน ตำเป็นผงบดด้วยน้ำส้มมะขามเปียก แทรกเกลือและน้ำตาล กวาด ใช้ได้ทั้งเด็กและผู้ใหญ่
ยาประสระผลมะแว้ง
สารส้ม 1 สลึง ขมิ้นอ้อย 3 สลึง ใบตาลหม่อน 1 บาท ใบกะเพรา 1 บาท ผลมะแว้งต้น 2 บาท ผลมะแว้งเครือ 2 บาท ยาทั้งเจ็ดสิ่งนี้ทำผงบดด้วยน้ำร้อนปั้นเมล็ดไว้ ใช้แก้ไอเสมหะเหนียวและเสมหะแห้งจุกลำคอ ละลายน้ำส้มมะขามเปียก แทรกเกลือ ดีงูเหลือม พิมเสนเกล็ด จิบเป็นยาแก้ไอ และแก้หวัดลงคอ เด็กใช้กวาดก็ได้
ยาสมานคำ
ผลมะกอกเผา ผลมะขามป้อมเผา น้ำประสานทองสตุ ยาสามสิ่งนี้เสมอรากทำผงบดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำผึ้งหรือน้ำมะนาว แทรกเกลือกวาดหรือชุบสำลีอม แก้ปากเปื่อยทั้งเด็กและผู้ใหญ่
ยาสมานปากเปื่อย
จันทั้ง 2 กะเทระมะขาม กะเทาะโพ เปลือกไข่ฟัก น้ำประสานทองสตุ ยาหกสิ่งนี้ เสมอภาคทำผงบดด้วยน้ำลูกเบญกานีฝนเป็นกระสายปั้นแท่งไว้ใช้กวาด หรือทา อม ป้ายสมานปากเปื่อย
ยาต้มอมแก้ปากเปื่อย
รากหมาย รากมะพร้าว รากตาล รากไม้รวก ผาเข้าเย็นทั้ง 2 กำมะถัน ยาเจ็ดสิ่งนี้เสมอภาคทำเป็นยาหม้อ ต้มเอาน้ำอม เป็นยาสมานปากเปื่อย
ยาดองแก้ปากเปื่อยคอเปื่อย
ผลยอ 33 ผล สับใช้เป็นชิ้นเล็กๆ เถาวัลย์เปียงสับคะเน ให้เท่ากับผลยอ เกลือใส่แต่พอเค็ม ดองตากแดดตากน้ำค้าง รับประทานแก้ปากเปื่อย คอเปื่อยซึ่งกินเผ็ดร้อนมิได้
ยาทาแก้ปากเปื่อย
เลือดปลาไหลกับปูนปากเต้าพอควร การบูร 2 สลึง ยา 3 สิ่งนี้กวนให้เข้ากันดี เป็นยาทาแก้ม ถ้าเปื่อยข้างขวาให้ทาข้างซ้ายกลับตรงกันข้าม
ยาแก้ลักกะปิดลักกะเปิด
เอาถั่วเขียวกับน้ำตาลทรายอย่างละ 1 ถ้วย ต้มรับประทาน ถ้ามิฟังเอาผลมมะคำดีควาย 7 ผล รากฝรั่ง ตะไคร้หางนาค สิ่งละพอควร ต้มรับประทาน เอายาคำกับหญ้าโยงไฟบดให้เข้ากันเป็นผง แตะตรงไรฟันที่มีโลหิตออก เป็นยาห้ามเลือด
ยาแก้รากเลือด
เปลือกมะรุมสด รากเจตมูลเพลิง ขิงสด รากชะพลูสด ยาสี่สิ่งนี้ ตำคั้นเอาแต่น้ำ แล้วเอาเหล็กตะปูจีน 3 ดอก เผาให้แดง จุ่มลงในน้ำยาตัวละที แล้วเอายารับประทานแก้รากเลือด
ยาแก้โรคหืด
เอาเนื้อนกยูง ทำเป็นเนื้อส้ม คลุกกับหน่อไม้ แล้วหมักไว้จนเปรี้ยวดี เอามาแกงรับประทาน
ยาแก้ตาฟาง
ชาตหรคุณจีนหนัก 1 เฟื้อง ฟองน้ำยา 1 สลึง ลิ้นทพเลปิ้งสลึงสองไพ ชาตผง 2 ไพ ดินประสิว 2 ไพ ยาสี่สิ่งนี้ทำผงโรยที่ตับไก่ดิบ 3 ตับ ใส่สุราพอควรนึ่งให้สุก รับประทานมื้อเดียวหมดทั้งยาและตับไก่
น้ำมันยอนหูแก้คัน
เทียนทั้ง 5 กระเทียม 7 กลีบ ทำผงเคี่ยวกับน้ำมันมะพร้าว พอยาออกดี ตั้งทิ้งไว้ให้เย็น ช้อนเอาน้ำมันส่วนใส ยอนหูแก้คัน
ยาสูบแก้สอึก
แววนกยูง หวายตะค้าเผา พิมเสน ใบลำโพงกาสลักให้มากหั่นผสมกันมวนเป็นบุหรี่สูบแก้สอึก
ยานัดหนุมานตกแท่น
ผิวมะกรูดหนัก 1 บาท ฝักส้มป่อย 2 สลึง รังหมาร่าเผา 2 สลึง แมลงมุมตายซาก 3 ตัว ยาทั้งสี่สิ่งนี้ทำผง เป็นยานัตถ์แก้ปวดศรีษะ





หมายเหตุ
นอกเหนือจากข้างเทิงนี้มีโรคได๋อีกให้เข้าไปเบิ่งหม่องนี้เด้อ